1. Informatie
Naam museum Het Rijksmuseum
Naam samensteller De collectie van het Rijksmuseum is groot, er zijn 45 conservatoren aan het museum verbonden, ieder met zijn eigen specialisme
Datum 19 oktober 2015
Locatie Amsterdam
Het nieuwe Rijksmuseum: perfectie is bijna overal bereikt
REVIEW
Het nieuwe Rijksmuseum laat zien dat kunst en geschiedenis onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, stelt Wieteke van Zeil. Een moedige strategie en dus: vier sterren.
Door: Wieteke van Zeil 5 april 2013, 09:48
Het vernieuwde Rijksmuseum
Een blik op de Nachtwacht is een blik in de vuurlinie. Letterlijk. Het was nog nooit zo spannend om voor een schilderij te staan. Wie, staande voor de Nachtwacht, zijn hoofd naar links draait, staart recht in een loop van een gigantisch kanon. Wie naar rechts kijkt ziet het doelwit: een oorlogsschip in de aanliggende zaal - het model van de William Rex. Je staat in de vuurlinie, terwijl voor je neus Rembrandts schutters van de Amsterdamse Kloveniersdoelen zich opmaken voor de strijd.
Het punt is gemaakt: je staat niet meer alleen voor een kunstwerk, je staat ín de geschiedenis. En je bent deelgenoot, vrijwillig of niet. Geen lieflijke verleiding de Gouden Eeuw in; je wordt erin gezogen. Wie wil beginnen aan de 17de-eeuwroute, zal de tien, twaalf stappen moeten zetten naar die kanonsloop toe - je hoeft niet bijgelovig te zijn om daar heel ongemakkelijk van te worden. Twaalf stappen van opbouwende dreiging en spanning, stappen die beloven dat wat je gaat zien, niet alleen maar heldhaftig en bewonderenswaardig is. De Gouden Eeuw is op slag niet meer zo blinkend.
Wie ten aanval gaat, moet op alles voorbereid zijn. Op elk niveau hebben nagedacht en in het hoofd van zijn gedaagde zijn gekropen. En ja, het Rijksmuseum ging ten aanval. Tien jaar sluiting, tien jaar fietstunneltegenslag, tien jaar crisis in de Nederlandse identiteit én kunst. Het museum tastte alle strategieën af en koos de moedigste: een wonderlijke combinatie van integreren zonder identiteitsverlies, betrekken zonder knieval, en verheffen zonder dédain.
Het museum is bijna weer open en stelt het maar meteen op scherp: kunst en geschiedenis horen samen. Zoals Simon Schama afgelopen weekend in The Financial Times schreef: 'Geschiedenis zonder de welsprekendheid van beelden is blind. Kunst zonder de getuigenis van teksten is doof.' Het is na twee zalen nauwelijks voor te stellen dat ze ooit van elkaar gescheiden waren in het Rijksmuseum in aparte afdelingen. Lange tijd zelfs. Alsof kunst niet uit de geschiedenis komt, maar van de hemel op ons is neergedaald.
Wie de portretten van Andries en Gerard Bicker (1642) bekijkt - voorheen gerangschikt onder 'kunst' vanwege de capabele maker, Bartholomeus van der Helst - ziet een krachtig verbeelde Amsterdamse capo en zijn erfgenaam, naast een schouw uit een herenhuis, en marmeren borstbeelden van de politieke elite: Johan de Witt, Andries de Graeff. 'Burgers aan de macht' heet de zaal - de essentie van de Republiek én de basis van de beste kunstwerken tezamen, zie ook de Nachtwacht.
In een zaal gewijd aan Willem III van Oranje en Mary Stuart is de ambitie zichtbaar gemaakt van het paar om Lodewijk de Zonnekoning voorbij te streven als kunstvorsten, met onschatbaar dure Delftsblauwe bloemenpyramiden, een hemelbed en schilderijen. In de afdeling Middeleeuwen hangt Jan van Scorel naast een 16de-eeuws schaakbord. Een maliënkolder en kruisboog naast een manuscript, lakzegels van graaf Floris en Karel V, en de prachtige bronzen grafbeeldjes van Isabella de Bourbon. Wie onderscheidt hier nog kunst van geschiedenis?
2. Vorm
Het Rijksmuseum opende, als Nationale Kunstgalerij, voor het eerst in 1800 zijn deuren. Het was toen gevestigd in het Huis ten Bosch in Den Haag. De collectie bestond voornamelijk uit schilderijen en historische voorwerpen. In 1808 verhuisde het museum naar de nieuwe hoofdstad Amsterdam, waar het gevestigd werd in het Paleis op de Dam. Veel mensen vonden dat Nederland een echt nationaal museumgebouw moest hebben. Maar pas in 1876 kon na jarenlang gedoe met de bouw hiervan begonnen worden. De architect, Pierre Cuypers, had voor het Rijksmuseum een ontwerp in historische stijl gemaakt, een mengeling van gotiek en renaissance. In 1885 werd het officieel geopend. Het gebouw is dus oorspronkelijk gebouwd om als museum te gebruiken.
Het Rijksmuseum Amsterdam, kortweg Rijksmuseum genoemd, is het grootste en belangrijkste rijksmuseum van Nederland. Het ligt tussen de Stadhouderskade en het Museumplein in Amsterdam-Zuid en biedt in zijn ruim 200 zalen een overzicht van de Nederlandse kunst en geschiedenis. De collectie bestaat onder andere uit werken van 17e-eeuwse Nederlandse meesters als Rembrandt, Vermeer en Hals. In het gebouw is ook het Rijksprentenkabinet gevestigd. Het Rijksmuseum is eigendom van de Staat en wordt beheerd door de Rijksgebouwendienst.
Het Rijksmuseum bezit de volgende collecties:
Beeldende Kunst bestaande uit:
-
Schilderijen
-
Beeldhouwkunst & kunstnijverheid
-
Aziatische kunst
-
Rijksprentenkabinet (tekeningen, prenten en foto's)
-
Geschiedenis
De collectie schilderijen geeft een overzicht van de Nederlandse schilderkunst van de 15e eeuw tot omstreeks 1900. De nadruk ligt hierbij vooral op de 17e-eeuwse Hollandse Meesters. Ook bezit het museum een kleine collectie, met name, Zuid-Nederlandse en Italiaanse meesters.
De verzameling beeldhouwkunst & kunstnijverheid bestaat uit beeldhouwwerken, meubels en betimmeringen, edelsmeedkunst, keramiek en glas, textiel, metalen objecten en nog vele andere voorwerpen. Ook deze collectie heeft een internationaal karakter, waarbij de nadruk ligt op de Nederlandse kunst.
De collectie Aziatische kunst is voor het merendeel afkomstig van de Vereniging van Vrienden der Aziatische Kunst en geeft een overzicht van de ontwikkeling van met name Chinese, Japanse, Indiase en Indonesische kunst, vanuit een Aziatisch standpunt. Chinees en Japans exportporselein, koloniale meubelen en zilver behoren echter ook tot deze collectie.
Het Rijksprentenkabinet beheert de nationale collectie tekenkunst, prentkunst en de Nationale fotocollectie.
De verzameling geschiedenis bevat schilderijen, scheepsmodellen, wapens, vlaggen, gouden en zilveren voorwerpen, kostuums, documenten, curiosa en belangrijke voorwerpen van andere aard die betrekking hebben op voornamelijk de politieke en militaire geschiedenis van Nederland. De voorwerpen zijn afkomstig uit de verzamelingen van de stadhouders, admiraliteiten, de kamers van de Oost- en West-Indische Compagnieën en uit particulier bezit. De nadruk van de collectie ligt op de 17e en 18e eeuw.
Het Rijksmuseum beschikt ook over een Kunsthistorische Bibliotheek en een restauratieatelier voor conserverings- en restauratiewerkzaamheden.
De schilderijen hangen aan muren met een donkere achtergrond en er is een spotlight op gericht. Er is een klein draadje gespannen zodat mensen er niet te dicht bij kunnen komen. Ook staan er vaak bankjes in de zaal zodat mensen langer kunnen blijven kijken naar het kunstwerk. Veel voorwerpen zoals vazen, glazen, bekers, munten, geweren, boeken, kleding, kleden, bedden en stoelen staan in een vitrine zodat mensen het niet kunnen aanraken. Al deze kunstschatten zijn gerangschikt naar de tijd dat ze gemaakt zijn en door wie ze gemaakt zijn. Elke verdieping heeft zijn eigen tijdsperiode.
-
De begane grond is van 1100-1600
-
De 1ste verdieping is van 1700-1900
-
De 2de verdieping is van 1600-1700
-
De 3de verdieping is van 1900-2000
Per verdieping is de richting waarin je langs de tentoongestelde voorwerpen loopt logisch. De zalen zijn immers verdeeld in verschillende tijden. Het is hierdoor ook erg gestructureerd.
3. Inhoud
Het gaat er in dit museum over dat de, met name, Nederlandse kunst en geschiedenis een plek heeft gekregen en dat iedereen daar naar kan komen kijken. In het Rijksmuseum is van alles te vinden; schilderijen, beeldhouwkunst, Aziatische kunst, tekeningen, prenten en foto’s.
Het museum is eigendom van de Staat vandaar dat het “Het Rijksmuseum” genoemd wordt. De naam zegt niets over wat er dan precies tentoongesteld wordt.
De inrichters hebben de ruimtes op deze manier ingericht omdat het op deze manier heel overzichtelijk is. Er is ook voldoende ruimte tussen de kunstvoorwerpen. Dit is bewust zo gedaan omdat de bezoekers dan alles goed en rustig kunnen bekijken. Als inrichter ben je verantwoordelijk voor de aanschaf van en de zorg voor de collectie. Het is je taak om als inrichter zoveel mogelijk mensen te interesseren in de kunst en kunstvoorwerpen die je tentoonstelt en dat gaat beter als er overzicht en ruimte is.
Alle kunstwerken zijn per verdieping chronologisch en thematisch opgesteld. Soms zijn de werken van een schilder in een aparte ruimte tentoongesteld. Doormiddel van bordjes is duidelijk aangegeven wat de titel van het kunstwerk is, van wie het kunstwerk is en wanneer het gemaakt is. Teksten bij de tentoongestelde kunst bevat dus de basisinformatie, maar soms zijn de teksten wat uitgebreider.
Je kunt in het Rijksmuseum ook kiezen tussen vier verschillende audiotours: De Meesterwerkentour, de Jeroen Krabbétour, de Sesamstraattour en de kinderaudiotour 'Eten en drinken in de Gouden Eeuw'. Je kunt ook een rondleiding boeken. Bij tentoonstellingen verschijnt doorgaans een catalogus. Er worden door het museum ook boeken uitgegeven die je kunt gebruiken als gids, bijvoorbeeld de publieksgids en de kindergids.
Ik begrijp dat je op verschillende manieren informatie wilt geven. Iedere bezoeker heeft zijn voorkeur op welke manier hij informatie wil krijgen en zo zit er voor iedereen wat bij. Het is niet storend want door het krijgen van de informatie snap je beter waar het over gaat. Het is niet nodig om in discussie te gaan en het blijft rustig in het museum.
4. Functie
Het Rijksmuseum heeft verschillende doelen
-
Het tonen van (een deel van) de geschiedenis. De verzameling geschiedenis bevat schilderijen, scheepsmodellen, wapens, vlaggen, gouden en zilveren voorwerpen, kostuums, documenten, curiosa en belangrijke voorwerpen van andere aard die betrekking hebben op voornamelijk de politieke en militaire geschiedenis van Nederland. De voorwerpen zijn afkomstig uit de verzamelingen van de stadhouders, admiraliteiten, de kamers van de Oost- en West-Indische Compagnieën en uit particulier bezit. De nadruk van de collectie ligt op de 17e en 18e eeuw.
-
Het tonen van (delen van) het oeuvre van een of meer kunstenaars, ontwerpers, schrijvers en anderen. De collectie bestaat onder andere uit werken van 17e-eeuwse Nederlandse meesters als Rembrandt, Vermeer en Hals. Het museum heeft diverse topstukken die worden gepresenteerd in de eregalerij, een grote zaal in de lengteas van het museum. Aan het uiteinde van deze zaal bevindt zich het bekendste werk in het museum, De Nachtwacht van Rembrandt. De grootste en belangrijkste collectie van zijn werk is hier te zien.
-
Het oproepen van emoties.
5. Mijn mening
Ik ga niet zo vaak naar een museum want ik vind dat niet heel erg interessant. Ik vind het eigenlijk best wel saai. Ik had er daarom helemaal geen hoge verwachting van. Maar toen ik daar eenmaal was, vond ik het toch wel leuk om alles in het echt te bekijken. Ik heb daar uiteindelijk nog best lang rondgelopen.
Wat ik vooral leuk vond, waren de17e-eeuwse Nederlandse meesters. Dat komt waarschijnlijk omdat je daar toch al van gehoord hebt. En dan zie je ze ineens in het echt, dat is wel heel gaaf. De Nachtwacht heeft op mij de meeste indruk gemaakt.